معلم خوب :
معلم من
بیان مسئله
1- معلم کیست؟ خاتم انبیاء و سرور کائنات حضرت محمد (ص) که بزرگترین معلم هستی پس از پروردگار حی توانا است او که اندیشه تعلیم و تربیت را در اذهان پس از خود زنده کرد و ایه های آموزگاری را بنیان نهاد رسول گرامی اسلام پس از سالها رنج و مشقت در نهایت در مکتب درس الهی قبول شد و پس از شاگردی نزد خداوند به مقام شامخ استادی بشر رسید و استوار چون کوه به تعلیم و تربیت پرداخت.
2- نقش معلم در جامعه چیست؟ علم و دانش داروی روح بیمار است و چنان است که به آن جان می بخشد علم دانش راهنمایی خوب جامعه را به سوی کمال هستی پیشرفت ترقی خواهد برد و اگر بر خلاف این عمل شود جامعه را به نیستی و نابودی خواهد کشید.
3- نقش معلم در حفظ دستاوردهای انقلاب و اهداف آن چگونه است. معلمین ادامه دهنده راه شهدا پرچمداران جبهه حقّ علیه باطل و سفیران به حق انقلابند مسئولیتی بس سنگین برای حفظ آثار و ارزشهای انقلاب بر دوش دارند که باید نسل به نسل به گوش همه فرزندان انقلاب برسانند و سربازانی همیشه آماده برای دفاع از انقلاب پرورش دهند.
هدف از تحقیق
بررسی کلی: نقش معلمین در جامعه
بررسی جزئی:
1- به وسیله معلمین دلسوز جامعه به پیشرفت ترقی خواهد رسید.
2- صداقت و پاکی معلمین فرزندانی سالم به جامعه تحویل خواهند داد.
3- درست اندیشیدن و فکر کردن به آنچه خداوند در اختیار معلم نهاده است به او اجازه نمی دهد خطا کند و یا مقام خود را پایین آورد.
4- قلمی که خداوند بزرگ به آن قسم یاد کرده است اکنون در دستان معلمین است که باید هدف خلقت انسان را برای پیشبرد اهداف اسلام بیشتربدانند.
5- هدف از برانگیخته شدن رسول گرامی اسلام تعلیم اخلاق اسلامی و ترویج آن است که اکنون مسئولیتی بس بزرگ بر دوش معلمین است.
6- و آنگاه که امام خمینی ره و حضرت آیت الله خامنه ای فرموده اند که معلمین مسئولیتی بس بزرگ در انقلاب دارند
7- معلمین باید به گونه ای رفتار کنند که ارتباط بین انسان و خداوند را برقرار سازند.
تعریف واژه ها و اصطلاحات
معلم: یعنی تعلیم دهنده- آموزاننده- آموزگار
یا به معنایی دیگر- تعلیم داده شده، آموخته شده، یا به معنی نشانی علامتی که در کنار راهها می گذارند برای راهنمایی، و به معنایی نشاندار،چیزی به واسطة نشان و علامت مخصوص ممتاز باشد و شناخته شود.
گرد آوری اطلاعات
با استفاده از احادیث
و کتاب ها و مجلات ها
بخش دوم: پیشینه تحقیق
1- معلم در کلام امام خمینی
حضرت امام خمینی رحمه الله در مورد نقش معلم و مقام والای او چنین فرمودند: «نقش معلم در جامعه، نقش انبیا است، انبیا هم معلم بشر هستند. تمام ملت باید معلم باشند؛ فرزندان اسلام تمام افرادش باید معلم باشند و تمام افرادش متعلم.»
امام خمینی رحمه الله وظایف و مسئولیت های یک معلم را همان وظایف و مسئولیت های انبیا می دانند و آنها را معلم بشر معرفی می کنند.
یکی از وظایف انبیا این بود که چراغ راه مردم باشند و آنها را به سوی خیر و نیکی هدایت کنند. معلمان گرامی و عزیز هم این گونه هستند. تعلیم علوم مختلف به مردم آنقدر ارزشمند و والا است که مقام انبیا را به آن نسبت داده اند، پس اگر این چنین است، باید تمام مردم به گونه ای عمل کنند که بتوانند خود را به مقام معلمی برسانند؛ یعنی در رشته و علمی، خود را به درجه بالا برسانند که بتوانند آن را به دیگران نیز بیاموزند، همچنین معلمان باید غیر از تعلیم دادن و آموزش، در علومی که فراگیری آن برایشان لازم است همت گمارند و شاگردی کنند. این معلم و متعلم بودن باعث می شود که رحمت خداوند بر آنان نازل شود و آنان را در هدف والایشان یاری کند.
2- انسان کامل
شایسته یاد آوری است که معلمان گرامی نیز باید خود را از لحاظ علمی به گونه ای پرورش دهند که آنان را به عنوان اساتید نمونه و کامل یاد کنند و این مسئله با توکل به خداوند متعال و یاری خواستن از او امکان پذیر است.
خداوند متعال پیامبر عزیزمان حضرت محمدصلی الله علیه و آله را به عنوان یک انسان کامل و مکمل معرفی کرده است. رسول خدا صلی الله علیه و آله انسان کاملی است که می تواند در کائنات تصرف کند و معلمی است که می تواند به تعلیم تمام انسان ها بپردازد. پس تمام معلمان باید از او یاری بخواهند و ایشان را الگوی مناسبی برای رشد و تکامل خود بدانند.
معلم باید علاوه بر اینکه از انسان کاملی همچون رسول خدا صلی الله علیه و آله الگو می گیرد، همچنان باید الگوی دیگران باشد و بر آنها تأثیر بگذارد. اگر چنین باشد می تواند به راحتی شاگردش را تحت تأثیر قرار دهد و قلب او را ازعلم لبریز سازد.
شاید معلم نتواند در تمام زمینه ها الگو باشد؛ اما می تواند الگوهایی را به صورت نظری به دیگران معرفی کند.
3-مقام والای انسانی
اگر انسان بخواهد به مقام والای انسانی که پروردگار برای او معین کرده برسد، باید بداند که این تکامل به رشد و نمو نیاز دارد و رشد و نمو انسان با تربیت صورت می گیرد و کسانی که امر تربیت را بر عهده دارند، باید بدانند که وظیفه سنگینی بر دوش آنها گذاشته شده است؛ به همین دلیل، رتبه و مقام آنها بسیار والا و ارزشمند است. پروردگار بلند مرتبه نیز پیامبر گرامی اسلام را با اینکه امی و درس نخوانده بود به این مقام والا رساند و از او نیز خواست تا بندگان را تعلیم دهد.
4- اخلاق اسلامی
شایسته یاد آوری است که هدف از برانگیخته شدن رسول گرامی اسلام، تعلیم اخلاق اسلامی و ترویج آن بود؛ در حقیقت آن حضرت، معلم برانگیخته شدند تا روش های تربیتی و اخلاق اسلامی را به انسان ها بیاموزند؛ همان روش هایی که در قرآن کریم بیان شده است.
چنانچه نگاهی به تربیت و پرورش بیندازیم، خواهیم دانست که به تکامل رسیدن استعدادهای درونی هر کس، عالی ترین ارزشی است که این امر فقط به عهده پیامبران است و آنان نیز این امر خطیر و با اهمیت را از قرآن استخراج کرده اند.
با توجه به آنچه بیان شد، تربیت و آموزش انسان ها به صورت تدریجی و به مرور زمان انجام خواهد شد.
استاد مطهری در این زمینه می فرماید:
«بر این اساس تربیت به معنای پرورش دادن و استعدادهای درونی بالقوه را به فعلیت رساندن است.»
5-نشانه های روشن
خداوند در سوره بقره آیه 32 می فرماید:
«و علم الادم الاسماء کلها ثم عرضهم علی .... ان کنتم صادقین» خداوند اسماء را به آدم آموخت و آن گاه به فرشتگان عرضه کرد. «خلق الانسان علمه البیان»
انسان را بیافرید و به او گفتن آموخت. «الذی علم بالقلم علم الانسان مالم یعلم» خدایی که به وسیله قلم تعلیم داد و آنچه را که انسان نمی دانست به او آموخت.
«هو الذی بعث فی الامیین روسلاً منهم یتلوا ... و الحکمه و ان کانوا من قبل لفی ضلال مبین»
او خدایی است که رسولی را از میان امت برگزید تا آیاتش را بر آنان بخواند و آنها را پاکیزه سازد و کتاب و حکمت به آنان بیاموزد؛ اگر چه پیش از این در گمراهی آشکار بودند.
6-شان خداوند در وجود معلم
همان طور که گفته شد مقام و مرتبت معلم بر گرفته از شأن خداوند و رسولان است؛ اما این شأن و مقام، زمانی اهمیت دارد که معلمان آن شأن و مقام را در وجود خود متجلی سازند و به گونه ای عمل کنند که ارتباط بین انسان و خداوند را برقرار سازند.
معلم از زمانی که به کار خود مشغول می شود در حال عبادت است. او فقط باید به هنر زیبایی که خداوند در اختیار او قرار داده، فکر کند. درست اندیشیدن به او اجازه نمی دهد خطا کند یا مقام خود را پایین آورد.
معلمی جلوه ای از قدرت خداوند است که در وجود معلم جلوه گر می شود؛ زیرا خداوند اولین معلمی بود که آیات قران را به رسول گرامی اش حضرت محمد صلی الله علیه و آله تعلیم داد. خداوند در همین آیات،(یعنی آیه یک تا پنج سوره علق) خود را معلم دانسته است؛ بنابراین این هنر به نام خداوند متعال ثبت شده است.
7-مقام معلم از دیدگاه حضرت علی (ع) و امام سجاد(ع)
حضرت علی علیه السلام می فرماید :
«اگر کسی به فرزندان من کلمه ای بیاموزد اگر دهانش را پر از درّ و گوهر کنم نمی توانم حق او را ادا نمایم.»
این کلام امیرالمومنین علی علیه السلام برای قدر و منزلت معلم بس است تا این کار را والاترین وبهترین شغل تلقی کنیم.
مقام معلم از دیدگاه امام سجاد علیه السلام
امام سجاد علیه السلام در رساله حقوق می فرماید:
«معلم، یکی از کسانی است که حق بر گردن انسان دارد؛ در حقیقت، معلم پدر علمی آدمی است.»
8-حرف دل
به راستی آن که از وجود خویش مایه می گذارد و عمر خویش را صرف تعلیم و تعلّم می کند، عاشق است و پروانه وار گرد شاگردانش می چرخد و می سوزد و این قصه، یعنی ارادت شمع و گل و پروانه به همدیگر همچنان ادامه دارد.
معلم سکوی پرواز دانش آموز است و چنانچه از این سکو روی گرداند، هرگز اوج نخواهد گرفت.
امام علی بن موسی الرضا علیه السلام می فرمایند: «دانش های ما را بیاموزید و آنها را به دیگران آموزش دهید. به راستی اگر مردم زیبایی ها و نیکویی های سخن ما را بشنوند، از ما پیروی خواهند کرد.»
از این سخن چنین بر می آید که ائمه اطهار، آموزگاران راستین الهی هستند؛ چون به طور مستقیم از چشمه فیض الهی سیراب گشته اند. پس اگر انسان ها به درس این عزیزان گوش فرا دهند و آنها را در زندگی خود به کار گیرند، حتماً به رستگاری و سعادت خواهند رسید.
سپس امام برای همه کسانی که از ایشان پیروی می کنند و درس زندگی را از آنان فرا می گیرند، دعا می کنند و می فرمایند:
«خداوند رحمت کند کسی را که امر ما را زنده نگه می دارد.»
از آنجا که سخنان معصومان علیهم السلام از آسمان نشئت گرفته و بر گرفته از ذات الهی است، به همین دلیل بر دل می نشیند و همین باعث می شود که محبت آنان در عمق جان مان رخنه کند و پیرو آنان گردیم.
شایسته یاد آوری است که اگر هر علمی با علوم اهل بیت علیهم السلام پیوند بخورد، هرگز گسسته و جدا از جان نخواهد بود.
البته مقام معلم به والایی و بلند مرتبگی موضوع تعلیم نیز بستگی دارد.
9-زنده کردن جهان
خداوند متعال، علم اسماء را بدون هیچ منتی در اختیار آدم قرار داد و اولین معلم شناخته شد و رسول گرامی اسلام را نیز به این مقام نائل فرمود.
خداوند متعال در سوره مائده، ایه 32 می فرماید : «من احیاها فکانما احیا الناس جمیعا» هر کس نفسی را زنده کند، جهانی را زنده کرده است؛ بنابراین علم و دانش داروی روح بیمار است و چنان است که به آن، جان می بخشد و همین مقام برای معلم بس است که به آن افتخار کند و حتی به دیگران فخر ورزد.
حضرت محمد صلی الله علیه وآله در حدیثی می فرمایند: «ان معلم الخیر یستغفر له دواب الارض و حیتان البحر و کل ذی روح فی الهواء و جمیع اهل السماء و الارض و ان العالم المتعلم فی الجر سواء با تیان یوم القیامه کفرسی رهان یزد حمان»؛ همه جنبندگان روی زمین و ماهیان دریا و هر موجود زنده ای در فضا و همه اهل آسمان و زمین برای معلمی که نیکی به مردم بیاموزد، طلب آمرزش می کنند. دانشمند و دانشجو در پاداش با یکدیگر برابر هستند و در روز قیامت همچون دو اسب مسابقه با یکدیگر به رقابت می پردازند.
10-جایگاه معلم در جامعه
حضرت علی علیه السلام در مورد احترام به معلم فرمودند:
«قم عن مجلسک لابیک و معلمک و لو کنت امیرا»
به احترام پدر و معلم خود از جا بر خیزید؛ هر چند پادشاه و امیر هستید.
این کلام امیرالمومنین علیه السلام مقام و جایگاه معلم را برای ما ترسیم می کند. اگر قرار باشد پادشاهی در مقابل معلم از جای بر خیزد، معلم می شود که این جایگاه از پادشاهی و حکومت کردن بر مردم نیز بالاتر و ارزشمند تر است. امام سجاد علیه السلام نیز فرمودند که باید در مجلس معلم، سکوت را رعایت کرد و نسبت به او احترام گذاشت و صدای خود را در برابر او بلند نکرد.
بنابراین معلمان یکی از بهترین و والاترین اقشار اجتماعی هستند؛ زیرا آنان بر حسب وظیفه شان، همچون شمع می سوزند تا اطرافیان شان از نور و گرمی شان بهره مند گردند و مسلماً نور هدایت این شمع چنان زیاد است که راه را برای کسی که به هدایت نیازمند است روشن می سازد.
رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند:
«ثلاثه لایستخف بهم الّا منافق بین نفاقه ذو شبیه فی الاسلام و معلم الخیر و امام عادل»
کسی از تعظیم و تکریم سه گروه به غیر از افراد منافق – که دو رویی آنان بر همه آشکار است- سرباز نمی زند؛ یکی سالمند که مویش را در راه اسلام سفید کرده، معلم نیکی و پیشوای عادل
11-شمع وجود
معلم همچون شمع می سوزد تادیگران از روشنایی و گرمی اش بهره ببرند. معلم هرگز آتش عشقش خاموش نخواهد شد و همین آتش است که چراغ هدایت و کشتی نجات می گردد.
معلم، سرگشتگان وادی جهل را به سرمنزل هدایت و روشنی می کشاند. معلم منشأ تمام خوبی ها و نیکویی ها است و چنانچه کسی با فهم کامل نزدشان برود و از آنان در خواست کند، آنها نیز با مهربانی به او التفات می کنند و او را از نیروی عشقشان بهره مند می سازند.
کاش می شد دستگاهی ساخت تا به وسیله آن، مقام معلم را اندازه می گرفتیم؛ اما هیچ دستگاه یا هیچ قدرتی توانایی ارزش گذاری مقام معلم را ندارد؛ زیرا ستایش خداوند و به جا آوردن شکر نعمت هایش از توان همه انسان ها خارج است؛ چرا که خداوند، نخستین آموزگار است.
از دست و زبان که برآید کز عهده شکرش به در آید
12-معلم جبرئیل
روزی رسول خدا صلی الله علیه وآله نشسته بود و جبرییل در نزد او بود، حضرت امیر علیه السلام وارد شد، جبرییل برای احترام امیر المؤمنین علیه السلام به تمام قامت برخواست، رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: برای این جوان بر می خیزی؟ عرض کرد: بلی یا رسول الله، علی بر من حق تعلیم دارد، رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: آن چگونه بوده است ، جبرییل عرض کرد: یا رسول الله چون خداوند متعال مرا آفرید، از من سؤال کرد که تو کیستی و نام تو چیست و من کیستم و نام من چیست؟ من در جواب متحیر ماندم و ساکت بودم در آن حال این جوان در عالم انوار حاضر شد مرا تعلیم داد که بگو:
اَنْتَ رَبِّی الْجَلیل وَ اَنا الْعَبد الذَّلیل وَ اِسْمی جَبْرییل.
ترجمه: تو رب جلیلی و من بنده ذلیل هستم و اسمم جبرییل است. از این جهت برای او برخواستم و او را تعظیم کردم رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: یا جبرئیل عمر تو چقدر است، عرض کرد یا رسول الله، ستاره ای از عرش هر سی هزار سال یک مرتبه طالع می شود و من آن ستاره را سی هزار مرتبه دیده ام.
نتیجه گیری:
استاد شهید مطهری : بر این اساس تربیت به معنای پرورش دادن و استعداد های درونی بالقوه را به فعلیت رساندن است. بنابراین نتیجه می گیریم معلمان یکی از بهترین و والاترین اقشار اجتماعی هستند؛ زیرا آنان بر حسب وظیفه شان، همچون شمع می سوزند تا اطرافیان شان از نور و گرمی شان بهره مند گردند و مسلماً نور هدایت این شمع چنان زیاد است که راه را برای کسی که به هدایت نیازمند است روشن می سازد.
معلم همچون شمع می سوزد تادیگران از روشنایی و گرمی اش بهره ببرند. معلم هرگز آتش عشقش خاموش نخواهد شد و همین آتش است که چراغ هدایت و کشتی نجات می گردد.
معلم، سرگشتگان وادی جهل را به سرمنزل هدایت و روشنی می کشاند. معلم منشأ تمام خوبی ها و نیکویی ها است و چنانچه کسی با فهم کامل نزدشان برود و از آنان در خواست کند، آنها نیز با مهربانی به او التفات می کنند و او را از نیروی عشقشان بهره مند می سازند.